Xá xị là một cây gỗ cao 12-18m, cành trưởng thành hình trụ, cành non hơi 4 cạnh, nhẵn bóng. Lá dài 12-18cm, rộng 5-7cm, 3 gân hoặc gân lông chim, cả hai loại gân cùng xuất hiện trên cùng một cành. Cuống lá gầy, ngắn chừng 4cm. Hoa trắng hơi có mùi thơm, mọc thành ngù ít hoa. Quả mọng hình cầu.
Phân bố, thu hái và chế biến
Cây xá xị chủ yếu mọc ở các tỉnh phía Nam từ Quảng Trị trở vào, nhiều nhất ở Lâm Đồng, Đồng Nai, Sông Bé . Còn thấy mọc ở các nước khác như Thái Lan, Malaysia, Indonesia…
Ở nước ta trước đây chỉ thấy khai thác lấy gỗ, dùng trong xây dựng và đóng đồ dùng. Ít thấy làm thuốc. Gần đây ở các tỉnh phía Nam, nhân dân một số vùng khai thác cất từ vỏ thân và gỗ thân một loại tinh dầu mùi thơm dùng pha nước uống và làm thuốc.
Vậy gỗ Xá Xị có tốt không ?
Ở Việt Nam chưa thấy sử dụng vỏ, gỗ thân hay tinh dầu xá xị làm thuốc. Chỉ mới thấy sử dụng tinh dầu để chế biến nước xá xị uống giải khát. Tại Malaysia, người ta thường dùng gỗ cây làm thuốc bổ cho các em gái lúc tuổi dậy thì. Tại Giava, người ta dùng tinh dầu xá xị xoa bóp chữa thấp khớp, đau nhức.
Theo những tài liệu được công bố về công thức chế biến nước xá xị thì thành phần chính trong nước xá xị là cao thổ phục linh, cam thảo được dùng làm chất thơm với một tỷ lệ rất thấp salixylat metyl, tinh dầu tiểu hồi, tinh dầu Sassafras. Tinh dầu sassafras được cất từ cây Sassafras officinalis L., chưa thấy ở nước ta. Hàm lượng tinh dầu trong vỏ lên tới 6%, còn trong gỗ chỉ có khoảng 2%. Tinh dầu rất lỏng, nặng hơn nước (tỷ trọng 1,070-1,076, chứa tới 80% safrol ête metylenic của allylpyrocatechin) kèm theo pinen, phellandren, một ít eugenol và long não. Tại các nước châu Âu và châu Mỹ, Sassafras được dùng làm thuốc ra mồ hôi, phong thấp. Tinh dầu được làm hương cho xà phòng thơm rẻ tiền và làm nguyên liệu chiết safrol. Từ safrol oxy hóa bằng kali permanganat sẽ được ête metylic của aldehyt protpcatechic có mùi heliotrope dùng trong hương liệu với tên heliotropin hay piperonal.
Gỗ xá xị có mấy loại ?
Hiện nay trên thị trường chủ yếu có gỗ xá xị đỏ và gỗ xá xị xanh chủ yếu khác nhau về màu nhưng tính chất của 2 loại gỗ này như nhau.
Cách phân biệt gỗ xá xị như thế nào ?
Gỗ xá xị thường được nhận biết bằng mùi bởi gỗ xá xị có mùi vị đặc trưng như mùi của loại nước ngọt xá xị nên rất dễ nhận biết bằng cách này. Có thể dùng giấy nhám hoặc vật cứng chà lên miếng gỗ thì sẽ cảm thấy đc mùi của loại gỗ này.
Ngoài ra có thể dựa vào màu sắc, tom gỗ hay độ mềm của gỗ.
Theo màu sắc loại xá xị đỏ thường có màu đỏ nhạt hoặc vàng nhạt. Loại xá xị xanh có màu xanh nhạt có khi màu như tro tàn.
Thử về độ mềm thì có thể dùng móng tay ấn nhẹ để nhận biết vì gỗ xá xị rất mềm.
Về cách nhận biết đối với gỗ xá xị thì cách dân gian thường dùng nhất là thử mùi hương nên với loại gỗ này không khó để nhận biết.
Vậy gỗ xá xị giá bao nhiêu ?
Về gỗ xá xị thì rất khó để nói giá chính thức bởi xá xị có giá trị cao vì nó thuộc loại quý hiếm, chuyên dùng để làm tượng hoặc đồ mỹ nghệ, trang trí nội thất cao cấp, có nơi giá lên đến vài chục triệu đồng/m3. Nên cũng phụ thuộc nhiều vào nhu cầu cũng như kích thước sẽ có giá khác nhau.